Trái phiếu là một trong các tài sản quan trọng của danh mục đầu tư – đặc biệt là khi bạn gần đến tuổi nghỉ hưu và mong muốn một tài sản có lợi nhuận ổn định, rủi ro thấp. Cùng chúng tôi tìm hiểu về loại tài sản tài chính này như phân loại và các ưu điểm của chúng.
1. Trái phiếu là gì?
Trái phiếu (bond) là một khoản cho vay của nhà đầu tư đối với một tổ chức để đổi lấy lãi suất. Bất kỳ tổ chức nào cũng có thể phát hành, kể cả các chính phủ hay doanh nghiệp, và nó cũng có thể được mua bán và phát hành giống như cổ phiếu.
Tuy nhiên không như cổ phiếu, bạn sẽ không có cổ phần hoặc vốn chủ sở hữu liên quan cả. Mà thay vào đó, công ty hoặc chính phủ sẽ trả lại lợi tức cho trái chủ trong một khoảng thời gian xác định trước (thời gian đáo hạn) trước khi mua lại toàn bộ.
Nói chung đây là một khoản đầu tư có rủi ro thấp hơn cổ phiếu, vì chúng mang lại các khoản thanh toán lãi suất ổn định và gần như rất ít có rủi ro. Tuy nhiên nếu công ty phát hành bị phá sản trong thời gian phát hành, thì trái chủ vẫn có thể không nhận được tổng số tiền gốc của mình vào cuối kỳ hạn của khoản vay.
2. Cách thức hoạt động
Các tổ chức, công ty và chính phủ thường phát hành trái phiếu khi họ cần một dòng tiền để tài trợ cho các dự án hoặc huy động vốn. Loại tài sản này có thể được giao dịch tư nhân, giao dịch công khai hoặc giao dịch mua bán không cần trên một sàn giao dịch chính thức. Các công ty phát hành thường đặt giá ban đầu theo mệnh giá.
Khi đơn vị đi vay phát hành trái phiếu cho người cho vay (các nhà đầu tư), họ cũng đặt ngày đáo hạn (ngày khoản vay phải được trả lại) và xác định giá bán (đã giảm giá so với mệnh giá) hoặc khoản thanh toán lãi hàng năm được gửi cho trái chủ. Người đi vay phải trả lại số tiền bằng mệnh giá của trái phiếu cho người cho vay khi nó đến ngày đáo hạn. Giá thị trường của nó sẽ thay đổi tùy thuộc vào thời gian cho đến khi nó hết hạn, do cơ quan nào phát hành và lãi suất. Trái chủ không nhất thiết phải giữ các khoản này của mình trong suốt thời gian tồn tại của nó, mà họ có thể bán lại nó trên thị trường thứ cấp trước khi đến ngày đáo hạn.
3. Phân loại
Có một số loại trái phiếu khác nhau trên thị trường mà bạn cần biết như sau:
- Công ty: Về bản chất thì đây là một khoản vay từ các nhà đầu tư cho một công ty. Chúng được coi là rủi ro hơn trái phiếu chính phủ hoặc đô thị phát hành nhưng cũng mang lại cơ hội thu lợi nhuận cao hơn. Các nhà đầu tư có thể tránh các loại có rủi ro cao bằng cách tham khảo các bảng xếp hạng từ các công ty xếp hạng tín dụng, công ty đánh giá xác suất vỡ nợ của một khoản nợ. Loại nào có rủi ro vỡ nợ thấp được coi là một loại đầu tư, còn các khoản cho vay có rủi ro vỡ nợ cao hơn (và xếp hạng tín dụng thấp hơn) được gọi là trái phiếu rác.
- Chính phủ: Loại này còn được gọi là trái phiếu kho bạc, đây là một khoản vay được thực hiện từ chính phủ. Loại này thường mang lại ít rủi ro hơn, đặc biệt nếu chính trị quốc gia được ổn định, nhưng chúng thường mang lại lợi nhuận thấp hơn.
- Đô thị: Tương tự như chính phủ, nhưng tổ chức phát hành là một đô thị (thành phố, thị trấn,…) chứ không phải chính phủ, nhà nước. Các đô thị này đang tìm cách huy động vốn tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng của chính quyền địa phương, như trường học, tài nguyên y tế…
4. So sánh sự khác biệt với cổ phiếu
Có một số khác biệt quan trọng giữa hai loại tài sản này như sau:
Vốn chủ sở hữu và nợ: Cổ phiếu cung cấp cho các nhà đầu tư vốn chủ sở hữu, là quyền sở hữu một phần của một công ty có thể nhanh chóng chuyển đổi thành tiền mặt. Họ đưa ra lời hứa về thu nhập trong tương lai cùng với sự thành công của công ty. Còn trái phiếu không cung cấp bất cứ quyền sở hữu nào cả vì nó là một khoản nợ của đơn vị phát hành, nhưng nó có hứa hẹn trả lại khoản đã vay với lãi suất đi kèm.
Thu nhập cố định và lãi vốn: Để thu được vốn hoặc lãi từ cổ phiếu, bạn phải bán với giá cổ phiếu cao hơn giá mà đơn vị phát hành đã trả ban đầu cho bạn. Thu nhập từ vốn này sau đó bạn có thể chuyển thành tiền mặt hoặc tái đầu tư, tuy nhiên khoản tiền này bị đánh thuế là thu nhập từ vốn dài hạn hoặc ngắn hạn. Còn trái phiếu tạo ra tiền thông qua các khoản thanh toán lãi suất thường xuyên, và chúng cũng có thể được bán trên thị trường dưới dạng lãi vốn.
Mối quan hệ: Cổ phiếu và trái phiếu thường có mối quan hệ nghịch đảo. Khi giá cổ phiếu cao, các nhà đầu tư thường muốn tận dụng sự gia tăng đó nên nhu cầu về cổ phiếu tăng nhiều hơn và do đó, giá trái phiếu sẽ giảm xuống. Nhưng khi giá cổ phiếu giảm, các nhà đầu tư tìm đến sự ổn định của trái phiếu, điều này khiến giá cổ phiếu giảm xuống.
5. Ưu và nhược điểm của đầu tư vào trái phiếu
Là một khoản đầu tư, trái phiếu có thể có những lợi ích hay ưu điểm sau:
- Rủi ro thấp: Đây là một khoản đầu tư có rủi ro thấp hơn cổ phiếu vì chúng mang lại các khoản thanh toán lãi suất nhất định. Nếu bạn giữ trái phiếu đến ngày đáo hạn, bạn cũng sẽ nhận được khoản thanh toán gốc của mình, trừ khi công ty phát hành bị phá sản.
- Đa dạng hóa danh mục đầu tư: Có trái phiếu trong danh mục đầu tư của bạn có lợi khi có thị trường chứng khoán biến động. Đầu tư vào quỹ trái phiếu cũng có thể giảm rủi ro bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư của bạn trên nhiều công ty phát hành. Bằng cách này, nếu một công ty phát hành vỡ nợ, bạn vẫn sẽ có một số công ty khác trong quỹ tương hỗ của mình để bù đắp.
- Xếp hạng đã được xác minh: Các tổ chức xếp hạng tín dụng uy tín sẽ ấn định mức xếp hạng trái phiếu dựa trên rủi ro vỡ nợ của đơn vị phát hành. Xếp hạng từ AAA cho loại nào có rủi ro tín dụng thấp nhất (chất lượng tốt nhất) đến C cho loại có rủi ro tín dụng cao nhất (chất lượng kém nhất) để bạn dễ dàng chọn lựa.
Mặc dù có thể nói là một trong những khoản đầu tư có rủi ro thấp hơn, nhưng vẫn có một số hạn chế mà bạn cần biết khi quyết định đầu tư vào nó như:
- Rủi ro lãi suất: Khi lãi suất tăng, trái phiếu có xu hướng giảm giá trị và loại dài hạn đặc biệt dễ bị rủi ro lãi suất.
- Rủi ro lạm phát: Ngoại trừ loại có tỷ lệ thay đổi, còn lại các trái phiếu có tỷ lệ lãi cố định có thể mất một phần giá trị nếu các chính sách của chính phủ dẫn đến tỷ lệ lạm phát cao.
6. Kết
Nói chung là một nhà đầu tư, các bạn cần phải nắm rõ những ưu và nhược điểm của loại tài sản mà mình muốn nắm giữ. Và như những gì được trình bày như trên, chúng ta có thể thấy rằng trái phiếu là một loại tài sản ổn định, ít rủi ro nên rất tốt để bạn thêm vào nhằm đa dạng hóa danh mục của mình. Hãy là một nhà đầu tư thông minh, xem xét và hiểu biết để quyết định phân bổ vốn nhé.
